Taxanahayaga waraaqaha ka imanaya suxufiyiinta Afrika, Ismaaciil Caynashe wuxuu iftiiminayaa hibada farshaxanka ee inta badan la iska indho tiro ee ka timaadda bariga qaaradda.
Sanado badan, iftiiminta dhaqanka ee Afrika waxay u muuqatay mid si gaar ah diiradda loogu saaray galbeedka ama koonfurta qaaradda halkii ay ka ahaan lahayd bariga Afrika.
Haddana laga soo bilaabo Sudaan iyo Itoobiya ilaa Soomaaliya, Kenya iyo Tanzania gobolkan ballaadhan, qadiimiga ah oo wajiyo badan leh wuxuu la ciirciirayaa taariikh, dad iyo sheekooyin u gaar ah.
Inta badan qaabkan dhaqanku wuxuu ku qotomaa caasimadda Kenya ee Nairobi, oo u noqotay xarun hal -abuur leh.
Magaaladu waxay ku faantaa xaraashka Farshaxanka Bariga Afrika ee sannadlaha ah, waana kan ugu weyn gobolka oo dhacay tan iyo 2013. Xaraashkan ayaa magaalada saaray khariidada farshaxanka casriga ah ee Afrika inkasta oo loollan adag uu ka socdo Cape Town iyo Lagos.
Nairobi ayaa sidoo kale xarun u ah kuwa ka soo cararaya colaadaha gobolka oo dhan. Intii ay hawsha socotay waxay abuureen mid ka mid ah goobaha farshaxanka ee ugu xiisaha badan.
Mid ka mid ah dadka noocaas ah waa farshaxamiistaha Sudan u dhashay ee Eltayeb Dawelbait, oo magangalyo ka helay magaalada kadib markii uu ka cararay nidaamkii kaligii taliska ahaa ee Cumar Al-Bashiir iyo jawi colaadeed oo ku aaddan fanka farshaxanka ee Sudan.
Eltayeb Dawelbait
Labaatankii sano ee Eltayeb uu ku noolaa Nairobi, farshaxankiisu wuxuu awooday inuu ku horumaro natiijooyin cajiib ah.
Isagoo ka shaqeynaya istuudiyaha uu ku leeyahay degmada Westlands ee magaalada caasimadda u ah dalka Kenya, shaqadiisa waxaa dhiirrigeliyay barbaarinta reer Suudaan ee miyiga ah.
Waxaa kale oo uu dhiirrigalin ka helay kulannada maalinlaha ah ee uu Nairobi ku yeesho, sawirro ama walxaha uu helay ama dib u warshadeeyay.
Tusaale ahaan, qaybtiisii 2019 ee kulankiisa, wuxuu ku sawirayaa qaabka lab iyo dheddig ee lagu xardhay albaabo go'an oo laga helay dharka Nairobi, rinjiyadu waa dabiici, oo isaga qudhiisu isku qasan yahay.
Encounter, by Eltayeb Dawelbait
Wuxuu caan ku yahay adeegsiga hal-abuurka leh agabyada noocaas ah, ma aha oo kaliya soo nooleynta walxahan laga soo qaatay magaalada uu jecelyahay ee Nairobi, laakiin wuxuu dib u soo nooleeyaa taariikhdoodii isagoo adeegsanaya ficilkiisa faneed.
"Waxaad ka heleysaa fannaaniin badan oo kala duwan oo ka kala socda dalal adduunka ah oo ku nool Nairobi.
"Waa wax aad u dhiirri geliya qof walba, waxaad arki kartaa fannaaniin cusub oo leh qaabab cusub maalin walba taasina way i farxad gelisaa, way i dhiirrigelisaa," ayuu ii sheegay markii aan u wareystay barnaamijka Podcast ee la yidhaa Stance, oo ka hadla fanka iyo dhaqanka.
Eltayebna kaligiis ma aha.
Fitsum Berhe Woldelibanos oo ah farshaxaniiste Itoobiyaan ah ayaa sidoo kale ka shaqeeya magaalada isagoo abuuraya muuqaallo cad oo dhalaalaya oo baadhaya qaabka aadanaha loo soo bandhigo.
Old Gods, New Gods by Fitsum Berhe Woldelibanos
Marka laga soo tago Nairobi, guud ahaan Bariga Afrika, hal-abuurayaasha ayaa sidoo kale qaabeynaya fan -dhaqameed cusub, iyagoo isku qasaya taariikhdihii hore iyo xaqiiqooyinka casriga ah.
Magaalada Muqdisho, Cumar Degan oo ah naqshadeeye Soomaaliyeed oo ku dhashay Talyaaniga ayaa dib u eegaya taariikhdihii ugu dambeeyay ee magaalo ay dagaalladu halakeeyeen.
Dhaqankiisa iyo dukumiintiyada casriga ah ee taallooyinkii burburay iyo dhismayaashii, waxaan helnaa aragti ka duwan Muqdisho.
Ma aha oo kaliya qolof magaalo la mid ah dagaal, laakiin waa magaalo ka kooban dhaxal dhismeed u gaar ah oo ku qotoma qadiimiga, gumaysiga iyo gumaysigii kaddib.
Markii aan ku kulannay Stance, wuxuu ka hadlay in iska hor imaadka Soomaaliya kaliya uusan burburin dhismayaasha iyo waddooyinka, laakiin wuxuu kaloo burburiyay "dareen lahaansho".
Isaga si uu dib ugu curiyo waxaas oo dhan, Soomaalidu waxay u baahan tahay dhismayaal "ay u aqoonsadaan inay iyagu leeyihiin".
Wax soo saarkan dhaqanka ee sii kordhaya ayaa sidoo kale lagu arkay Galbeedka.
Qoraa Itoobiyaan ah oo fadhigeedu yahay Mareykanka, Meron Hadero, ayaa noqotay qofkii ugu horreeyay ee ka socda dalkeeda ee ku guuleysta abaalmarinta AKO Caine Prize ee qoraalka Afrika.
Garsoorayaashu waxay ku tilmaameen sheekadeeda gaaban, The Street Sweep, inay tahay "mid gabi ahaanba aan isku nixid ku jirin", waxayna sheegeen inay "u rogto muraayadda" halkudhegyada caadiga ah.
Waxay ku saabsan tahay wiil Itoobiyaan ah oo la yiraahdo Getu, kaasoo ay tahay inuu ku socdo dhaqdhaqaaqa awoodda liita ee NGO-yada iyo gargaarka shisheeye ee caasimadda Addis Ababa.
Sanadkii la soo dhaafay, qoraa kale oo Itoobiyaan ah oo deggan Mareykanka, Maaza Mengiste, ayaa loo soo xulay abaalmarinta Booker-ka ee sheekadeeda cajiibka ah ee The Shadow King.
Waxaa lagu dejiyay xilligii faashiistaha Talyaanigu 1935-kii qabsaday Itoobiya, waxay ku salaysnayd nolosha haween dagaalyahanno ah.
Abaalmarinta Hadero waxay daba socotaa midda gabadha reer Uganda, Jennifer Nansubuga Makumbi, oo bishii May ku guuleysatay abaalmarinta suugaanta Jhalak ee qoraayaasha midabka leh ee Ingiriiska ama Ingiriiska ah.
Waxaa la socotay sheekadeeda The First Woman, oo ah sheeko gabow ah oo ku saabsan gabar yar oo la dejiyay xilligii xukunkii bahalnimada ahaa ee Idi Amiin Uganda haystay.
Sannadkii 2020-kii, cunto-kariyaha Soomaaliyeed ee la xusay, Xaawo Xasan, ayaa soo saartay buug-kariye aad loo jecel yahay oo ku yaal Kitka Biibi kaas oo iftiiminaya cunnada Bariga Afrika, isaga oo gobolka geliyay khariidadda cuntada ee caalamiga ah.
Dhanka kale, Akadeemiyadda Farshaxanka Royal ee London ayaa hadda qabanqaabineysa bandhig weyn oo uu sameeyay sawir qaade u dhashay Kenya oo lagu magacaabo Michael Armitage.
Bandhigiisa cajiibka ah, quruxda badan iyo sixirka wuxuu isu keenayaa 15 ka mid ah sawirradiisa baaxadda leh ee sanadihii la soo dhaafay kuwaas oo furfuraya dadka, sheekooyinka iyo muuqaalka dhulka Bariga Afrika.
Michael Armitage, The Paradise Edict, 2019. Oil on Lubugo bark cloth, 220 x 420 cm. The Joyner/Giuffrida Collection
Bandhiggan waxaa sidoo kale ku jira shaqooyin ay sameeyeen fanaaniinta kale ee Bariga Afrika sida Asaph Ng'ethe Macua, Meek Gichugu iyo Sane Wadu.
In kasta oo guulahan dhowaan la gaaray, haddana Bariga Afrika weli hoos baa loo dhigay miisaankeeda dhaqanka, iyada oo inta badan dareenka warbaahintu ay sii waddo diiradda dagaalka, colaadda iyo barakaca.
Tani waxay si murugo leh u dhaafaysaa koboca dhaqameed ee ka socda magaalooyinka gobolka oo dhan, laga soo bilaabo Addis Ababa, ilaa Khartoum ilaa Muqdisho- oo ah magaalo in kasta oo ay dagaallo burburiyeen hadda martigelisa xaflad suugaaneed, madxaf farshaxan oo cusub iyo masrax.
Waxaan si balaadhan ugu socdaalaa gobolkan min Daarusalaam iyo Mombasa ilaa Hargeysa waxaana mar walba i soo jiita inta fannaan, qoraa iyo suugaanyahanno aad u fiican oo halkan jooga, sidoo kale waxaa i soo jiitay baahida loo qabo in shaqadoodu noqoto mid si weyn loo yaqaan oo loo qaddariyo.
Waa gobol uu ka baxayo dab hal abuur leh, iyo dhiirranaan mudan in la aqoonsado oo la qiro.
Xiggasho: BBC